In dit artikel behandelen we 7 vertaalprocedures die een vertaler kan toepassen.
Vandaag gaan we het hebben over vertaalprocedures. Het is belangrijk te weten dat, net zo als dat er verschillende typen vertalingen bestaan, er verschillende vertaalstrategieën, maar ook verschillende vertaalprocedures bestaan.
Wat is het verschil tussen een vertaalstrategie en een vertaalprocedure? Dit verschil is niet al te moeilijk: een vertaalstrategie is de algehele strategie die van toepassing is op de gehele te vertalen tekst, een vertaalprocedure kan variëren binnen dezelfde tekst en is afhankelijk van ieder specifiek geval. De procedure kan verschillen per specifiek tekstdeel, specifieke zin of specifiek woord. Een taxonomie van vertaalprocedures die veel wordt gebruikt is die van J.P. Vinay en J. Darbelnet (1958). De procedures worden ingedeeld in zeven categorieën:
1. Leenwoord
Een leenwoord, of borrowing, is een vertaalprocedure waarbij er een woord of uitdrukking wordt gebruikt uit de brontekst in de doeltekst. Een leenwoord wordt normaalgesproken cursief aangeduid. Er wordt dus letterlijk een uitdrukking uit de brontekst, in de brontaal, overgenomen in de doeltekst. Het is dus eigenlijk een vertaalprocedure waarbij niet wordt vertaald…
Voorbeeld: De man was macho en droeg een sombrero.
2. Calque
Als een vertaler gebruikmaakt van een calque, dan creëert hij een neologisme in de doeltaal door de structuur van de brontaal te gebruiken. Er onstaat een nieuw woord of nieuwe uitdrukking door een woord of uitdrukking letterlijk met bijbehorende structuur uit de brontaal te vertalen.
Voorbeeld: Het Engelse woord skyscraper wordt wolkenkrabber, of het Engelse hard disk wordt harde schijf.
3. Letterlijke vertaling
Deze procedure wordt normaalgesproken aangeduid als letterlijke vertaling of metafrase. Het is als het ware een woord voor woord vertaling. Op die manier wordt er een tekst in de doeltaal verkregen met dezelfde betekenis en structuur als in de brontekst. Er ontstaat geen nieuw woord of uitdrukking, zoals bij een calque het geval is. Volgens Vinay en Darbelnet kan een letterlijke vertaling alleen worden toegepast in talen die taalkundig en cultureel op elkaar lijken. Het is alleen mogelijk als de vertaalde tekst dezelfde sintaxis, dezelfde boodschap en dezelfde stijl heeft als de brontekst.
Voorbeeld: I buy a book in the store ⇒ Ik koop een boek in de winkel
4. Transpositie
Bij een transpositie wordt een woordsoort vervangen door een andere woordsoort zonder dat de betekenis van de tekst verandert. Bij deze procedure verandert de grammaticale structuur dus.
Voorbeeld: The president thinks that⇒ Volgens de president
5. Modulatie
Bij modulatie wordt de doeltekst met een ander perspectief vertaald dan dat van de brontekst. De betekenis verandert dus licht. De vertaler kan dit doen, om de doeltekst natuurlijker en vloeiende te laten klinken.
Voorbeeld: It is easy to understand ⇒ Het is niet moeilijk te begrijpen
6. Equivalentie
Equivalentie is een vertaalprocedure waarbij eenzelfde realiteit wordt vertaald met een totaal andere uitdrukking. Met behulp van deze techniek kunnen namen van instituties, tussenwerpsels, idiomatische uitdrukkingen en spreekwoorden worden vertaald.
Voorbeeld: The last straw breaks the camel’s back⇒ De laatste druppel doet de emmer overlopen
7. Adaptatie
Adaptatie wordt ook wel culturele substitutie of cultureel equivalent genoemd. Bij deze vertaalprocedure wordt een cultureel element uit de origínele tekst vervangen door een ander cultureel element dat beter past bij de cultuur van de doeltaal. Op die manier wordt er een vertrouwdere en beter begrijpelijke doeltekst gecreëerd.
Voorbeeld: baseball⇒ voetbal
Vanaf de jaren zestig hebben verschillende auteurs (Michel Ballard, Hélène Chuquet, Michel Paillard, etc.) ook andere vertaalprocedures geopperd, zoals explicitering (in de doeltekst wordt sommige informatie gedetailleerder gegeven), collocatie (er wordt een reeks van woorden gebruikt die normaal gesproken samengaan in de doeltaal) en compensatie (in de doeltekst gaat wat informatie verloren ten opzichte van de brontekst, en dit wordt gecompenseerd door informatie toe te voegen ergens anders in de doeltekst).
Nederlandse vertaling: Ruud Vansambeek
Ontdek ons vertaalbureau.
